اگر امروز این صفحه را باز کردهای، احتمال زیاد مدتی است با تنبلی، اهمالکاری و امروز و فردا کردن دستوپنجه نرم میکنی؛ مخصوصاً در مسیر طاقتفرسای کنکور که قرار است آیندهات را رقم بزند.
اجازه بده قبل از هر چیز یک چیز مهم را روشن کنیم:
تنبلی گناه نیست، ضعف شخصیت نیست، و اصلاً حق نداری خودت را بابتش سرزنش کنی.
تنبلی فقط یک علامت است؛ مثل چراغ اخطار ماشین. باید دلیلش را پیدا کرد، نه اینکه خودت را تخریب کنی.
بیایید با هم ریشههای تنبلی را بشکافیم و بعد قدمبهقدم آن را درمان کنیم.
تنبلی چیست و چرا رخ میدهد؟
تنبلی چیست و چرا رخ میدهد؟خیلی وقتها دانشآموز فکر میکند «من آدم تنبلی هستم»، اما واقعیت این نیست.
تنبلی یعنی:
- مغزت دارد از چیزی فرار میکند
- یا انرژی کافی برای شروع نداری
- یا میترسی
- یا بیشازحد از خودت انتظار داری
در ادامه دلایل واقعی تنبلی را تحلیل میکنیم.
۱. ترس از شکست؛ قاتل شروع کردن
بعضی وقتها نمیخواهی یک درس مثل ریاضی یا فیزیک را شروع کنی چون میترسی خراب کنی.
در ذهنت این جملهها میچرخد:
- «اگه شروع کنم و ببینم بلد نیستم چی؟»
- «اگه نتیجه نگیرم چی؟»
- «اگه وقت گذاشتم و پیشرفت نکردم چی؟»
مغزت میگوید:
«پس کلاً شروع نکن تا شکست هم تجربه نکنی.»
این میشود نقطه شروع تنبلی.
۲. ترس از موفقیت؛ مسئولیتگریزی پنهان
جالبه که خیلیها از موفق شدن هم میترسند.
مثلاً:
«اگه ریاضی را خوب بخونم و ۱۰ درصد بشم، توقعاتم از خودم بالا میره… اگه بعداً بهتر نشدم چی؟»
این یعنی ترس از مسئولیتی که موفقیت روی دوشت میگذارد.
بنابراین مغز میگوید:
«پس اصلاً شروع نکن!»
۳. کمبود انرژی ذهنی یا جسمی
گاهی تنبلی دلیل کاملاً فیزیکی دارد:
- کمخوابی
- استرس زیاد
- تغذیه نامناسب
- کمخونی
- افسردگی پنهان
- ذهن درگیر مشکلات شخصی
اگر بدنت انرژی ندارد، مغز نمیتواند تمرکز را روشن کند.
در نتیجه وارد چرخهی «امروز میخونم… نه فردا… از شنبه… از هفته بعد…» میشوی.
۴. کمالگرایی؛ دشمن خاموش کنکوریها
«تا وقتی همه کتابهام کامل نباشه شروع نمیکنم»
«تا وقتی برنامهام بینقص نباشه نمیخونم»
«تا وقتی شرایط ایدهآل نباشه نمیتونم شروع کنم»
این همان طرحواره سختگیرانه است.
هیچوقت همهچیز کامل نمیشود.
هرچه بیشتر منتظر شرایط ایدهآل بمانی، بیشتر عقب میافتی.
۵. انگیزه بیرونی؛ سوخت ناپایدار شروعها
اگر انگیزهات فقط بخاطر حرف دیگران، استوری مشاور یا فشار خانواده باشد، حتماً افت میکنی.
تنها انگیزهای که ماندگار است:
انگیزه درونی و هدف واقعی توست.
باید بدانی:
- چرا درس میخوانی؟
- به چه چیزی میخواهی برسی؟
- اگر موفق شوی چه تغییری در زندگیات ایجاد میشود؟
۶. اشتباه گرفتن استراحت با تنبلی
دو نوع تنبلی وجود دارد:
تنبلی کاذب
وقتی خستهای، مغزت پیام استراحت میدهد و تو فکر میکنی تنبلی کردی.
در این حالت باید استراحت کنی، نه اینکه خودت را سرزنش کنی.
تنبلی واقعی
وقتی هفتهها یک درس عمومی ساده را عقب میاندازی و منتظر حال خوب یا شرایط خاص هستی.
تفکیک این دو بسیار مهم است.
چطور تنبلی را درمان کنیم؟ راهکارهای عملی
۱. ددلاین مشخص کن
برنامه مبهم = تنبلی قطعی
وقتی بنویسی:
- امروز ۲.۵ ساعت فیزیک
- ۲.۵ ساعت جامعهشناسی
- ۲۵ تست مبحثی
مغز مسیر را روشن میبیند و فرار نمیکند.
حتماً برنامهات را مکتوب کن. برنامه ذهنی هیچ ارزشی ندارد.
۲. هدف را کوچک کن
بهجای اینکه بگویی:
«این هفته کل فصل تابع را تمام میکنم.»
بنویس:
- امروز: درس ۱ تابع دهم + ۲۵ تست
اهداف کوچک = شروع راحتتر = ترس کمتر
۳. قانون پنج دقیقه
فقط بگو:
«فقط پنج دقیقه این درس را میخوانم.»
۹۰ درصد مواقع، پنج دقیقه تبدیل میشود به نیم ساعت.
مهم شروع است، ادامه خودش میآید.
۴. حذف حواسپرتیها
- اتاق شلوغ نه
- محیط بههمریخته نه
- گوشی کنار دستت نه
- سر و صدا نه
محیط مرتب = ذهن مرتب = تمرکز بیشتر
۵. سیستم تنبیه و پاداش
برای شروع یک کار، یک پاداش کوچک بده:
- یک بیسکویت
- چند دقیقه حرف زدن با یک دوست
- یک موزیک موردعلاقه
و برای انجام ندادن، یک تنبیه کوچک:
- پنج تا شنا
- یک کار کوچک بدنی
(تنبیه قرار نیست آزاردهنده باشد، فقط یادآور مسئولیت است.)
۶. ایجاد حس مسئولیت نسبت به آیندهات
بعضی درسها را دوست نداری.
قبول.
اما این درسها تو را به هدفت میرسانند.
این یعنی مسئولیت تو نسبت به آیندهات.
اگر از یک درس فراری هستی، آن را پلهپله برای خودت آسان کن:
- با درسنامه خوب
- با ویدیو آموزشی
- با تستهای ساده اول راه
مهم این است که فرار نکنی.
جمعبندی؛ از همین الآن شروع کن
اگر تا اینجا رسیدی یعنی واقعاً میخواهی این مشکل را حل کنی.
از همین الان — همین لحظه — کاری را که مدتهاست عقب انداختهای شروع کن.
بدون ترس، بدون کمالگرایی، بدون اینکه صبر کنی حال خوب بیاید.
شروع کن، ادامهاش خودش میآید.
تو قویتر از تنبلی هستی.